110. YILINDA NOBEL EDEBİYAT ÖDÜLLERİ

09 Aralık 2011, 20:11

İlk kez Alfred Bernhard Nobel'in beşinci ölüm yıldönümü olan 10 Aralık 1901 de verilen Nobel Ödüllerinin 110. yılındayız. Normalde 111. kez veriliyor olması gerekirken, arada yedi yıl ( 1914/1918/1935/1940/1941/19421943) veril(e)mediğinden bu yıl 104.sü verildi. Konumuz Edebiyat Ödülleri olduğu için belirtelim, dört yıl ikişer kişiye paylaştırıldığından bu ödülü bu güne kadar yüzsekiz kişi aldı.

Ödülü veren akademinin Edebiyat Ödüllerini "İnsanlık idealine en soylu ve en içten örnek" eserlerin yazarlarına hedefi daha başta tartışma konusu oldu. İlk ödül için Mark Twain, Çehov, Oscar Wilde 'in adı geçmesine karşın, herkezin beklentisi Lev Tolstoy' a verileceği yönündeydi. Ama seçici kurul bütün beklentileri boşa çıkararak, ödülü, bugün Fransız Edebiyat uzmanları dışında kimsenin adını bile duymadığı Sully Prudhomme adlı şaire verdi. Tabii kıyamet koptu. İsveç gazeteleri bile Akademi üyelerinin "edebiyat amatörleri olduklarını, gördükleri her uyaklı satırı şiir sandıklarını" yazdı. Kırk kadar İsveçli yazar ve sanatçı Tolstoy'a bir mektup yazıp, "gönüllerin Nobelistinin o olduğunu" belirttiler. Dünyanın dört bir tarafından destek mektupları alan Tolstoy, yayınladığı bildiride "Bu ödülün kendisine verilmemesinden çok mutlu olduğunu çünkü verilecek para ödülünü ne yapacağını bilemediğini, ayrıca bu vesileyle ne kadar çok seveni olduğunu öğrenmiş olduğunu " belirtti.

Peki, bu ödül aslında neden Tolstoy' a verilmemişti? Akademinin o yılki tutanakları yıllar sonra açıklanınca mesele anlaşıldı. 1901 Yılı Tolstoy için ilginç bir yıl. Tolstoy, toprak sahibi zengin bir aileden geliyor. Ama özel mülkiyete karşı, topraklarını yoksul köylülere dağıtmaya kalkacak kadar sosyal adaletçi.(Neyseki ailesi araya girip kendisine engel oluyor(!)) Bununla da kalmıyor. Ruhani bir kurum olan Kilisenin maddiyat düşkünlüğüne de karşı çıkıyor. Yeni Ahit' in özünden alıntılarla da bir nevi hıristiyan anarşizmi başlatıyor. Sen misin başlatan? Rus Ortadoks Kilisesi -buraya dikkat- 1901 yılında Tolstoy' u afaroz ediyor. İşte bu yüzden Akademi üyelerinin ödülü Tolstoy' veremediği, tutanaklarda ortaya çıkıyor.

Bu tartışmalar daha sonraki yıllarda da sürüyor. Başta bir ilke koymuş olmalarına karşın kime niye bu ödüllerin verildiği pek de anlaşılamıyor. Örneğin -bırakın bir eserini bileni-şu isimleri duyan var mı: Theodor Mommsen, Bjornstjerne Bjornson, José Echegaray, Karl Gjellerup, Erik Aksel Karlfeldt... Bunlar ödül alanlar. Bir de alamayanları hatırlayalım: Lev Tolstoy, Çehov, Mark Twain, Bertold Brecht, Marcel Proust, Virginia Woolf, Henrik Ibsen,Graham Greene,Arthur Miller ve tabii ki Yaşar Kemal. Bunlar da ödüle layık (!)görülmeyenler. Kıyamet kopmaz da ne olur, bilemiyorum.

Ödüllerle ilgili bir iki ilginç not verelim: Ödül alanlardan onikisi kadın .(Bu rakam az gibi görünse de diğer dallar da verilenlerin toplamından fazla.) İki kere aynı ülkenin (İsveç ve Danimarka) yazarları arasında paylaştırılmış. 1966 da bir İsrailli ile bir (Batı) Alman' a verilmiş. Yani bir Yahudi ile Nazi ahvadı arasında denge kollanmış. İki kişi red etmiş. Bunlar Boris Pasternak ile Jean Paul Sartre. Ancak Pasternak Sovyet Hükümetinin baskısıyla reddettiği için tek reddeden Sartre olarak kabul ediliyor. Ödül olarak bir şilt(veya madalyon) ,gerekçeli karar ve birbuçuk milyon dolar yakın bir para veriliyor.

Ödülün bu yıl da, İskandinav ülkeleri dışında kimsenin tanımadığı İsveçli şair Tomas Transtömer'e verilmesi eleştirile dursun, Edebiyat Nobel'ini gelecek yıl kimin alacağı şimdiden tartışılmaya başlandı bile.

Mehmet YAVRUTÜRK

Nobel ödüllerine dair bilmek istedikleriniz için TIKLAYINIZ