Oymacılık Sanatı...

19 Eylül 2013, 15:25

Modern Dünya ve beraberindeki monotonluğun, sıradanlığın yok ettiği sanat dallarından biri daha...

İbrahim Usta'nın Ahşap Oyma Atölyesine ulaşmak iaterseniz
kardesler_oyma@hotmail.com
adresini kullanabilirsiniz.

                  BİRAZ DA ANSİKLOPEDİK BİLGİ SUNALIM...

                                                                     OYMACILIK

Maden, taş, ağaç vb. Maddelerin yüzeylerini özel araç-gereçlerle oyarak veya delerek önceden tasarlanan şekil, motif ve cisimleri işleme sanatıdır. Ağaç ve taş parçalarına böyle şekil yapmaya "oyma", bu işle uğraşana "oymacı", yapılan sanata da "oymacılık" denilmektedir.

Oymacılık sanatının tarihi; çok eski zamanlarda insanların taş, mermer ve ağaçlar üzerine çeşitli şekil ve motifleri işlemeleriyle başlar. Oymacılıkta meydana getirilen ilk eserler heykeller olmuştur. Birçok kabartma taşların asırlar sonra yeraltından ortaya çıkarılması bunun delilidir. Eski medeniyetlerden kalma ağaç ve taş üzerine oyulmuş heykel ve mezarlar mevcuttur. Ortaçağda bilhassa ağaç bakımından zengin olan memleketlerde oymacılık daha da gelişerek kendini göstermiştir. İskandinavya, İngiltere ve diğer Avrupa ülkelerinde o zamandan kalma ağaçtan oyma eserler bulunmaktadır.

İslamiyeti kabul etmeden evvel Orta Asya Türklerinin de bir çok kabartma ve oyma resim şeklinde heykeller yaptığı bilinmektedir. Bunlar Orhun'da yapılan kazılarda ortaya çıkmıştır. Türkler Islamiyet-i kabul edince, put sayılan heykellerin yapımından vazgeçip tezyini oyma sanatı ile uğraştılar. Bu sanat Türkistan'da gelişerek altın çağını yaşadı. Buradan Selçuklulara geçti. Oymacılık Selçuklularda Camî, Saray, Medrese vb. yerlerin kapı ve pencereleriyle binaların dış yüzeylerinde yapıştırma şeklinde kendini gösterdi. Selçuklulardan Osmanlılara geçen oymacılık ve kabartma sanatı daha da gelişti.

Oymacılık sanatında genelde iki metot takip edilir.

                                                                                                                               *

1-Alçak Kabartma Usulü: İstenen ve tasarlanan biçim ve şekilleri sert bir aletle herhangi bir maddenin üzerinde oymak,

2-Yüksek Kabartma Usulü: Oyulması tasarlanan şekillerin, oyulan cisimlerin üzerinde bırakılmasıdır.

              Bu şekildeki oymacılık usulleri taş vs. gibi cisimlerin tek yüzlerinin kullanılmasında uygulanır. Şayet oymacılık sanatıyla cisimlerin her tarafı oyulur ve kullanılır hale getirilirse buna da heykel ismi verilmektedir. Aynı usuller ağaç oymacılığı için de geçerlidir. Ayrıca ağaç oymacılığında "şebeke" ve "geçme" usulleri de uygulanmaktadır. Şebeke Oyma Tekniği: Tasarlanan motifleri çevreleyen düzeyin olduğu gibi oyularak çıkarılmasıdır. Bu tekniğin uygulandığı ağaçların çok sert olmaması gerekmektedir. Geçme Oyma Tekniği: Selçuklu Türklerinde oyma ile yapılan geometrik motifler, Osmanlılar zamanında geçme parçalar kullanılarak tezyin edilmek suretiyle eserlerin değeri artırılmış ve canlandırılmıştır. Süleymaniye Camiinin tahta kürsüsü, Zağanos Paşa Camiinin kapı kanatlan bu teknikle yapılmıştır.

               Selçuklular ve Osmanlılarda taş oymacılık gerek şehircilik, gerek yapı mimarisi dalında çok uygulanan bir sanattır. Diyarbakır, Konya, Kayseri, Erzurum gibi şehirlerde yapılan camilerde, hanlarda, hamamlarda, çeşmelerde taş oymacılık sanatının değişik biçimde örnekleri görülmektedir. Çeşmelerin yalaklarında ve aynalarında kullanılan motiflerle kitabelerde rastlanan yazı şekillerinde değişik üslup şekilleri görülmektedir. Sultanahmed'deki Üçüncü Ahmet Çeşmesi, Tophane ve Azapkapı Çeşmeleri taş oyma sanatının ince özelliklerini ortaya koyan birer eserlerdir. Ayrıca Ahlat'ta bulunan mezar taşlan da kalem işçilikleri ve hat sanatı özellikleri itibarıyla eşsiz eserlerdendir. Türklerde ağaç oymacılık sanatı, taş oymacılığı kadar bol değildir. Selçuklu devri ağaç oymacılığı üslup ve şekillerini Beyşehir-Eşrefoğlu Camii, Konya-Alâeddin Camii sayılabilir…

Asıl olarak oyma sanatını üç ana başlıkta inceleyebiliriz.

1-ROKOKO

2- BAROK

3-SELÇUKLU ve OSMANLI stili.

Bu üç stilin özellikleri ise, şöyledir.

      ROKOKO

Bir hat üzerine sıralanmış sade yapraklardan oluşan bu stilin İspanya'dan Avrupa ve Dünya'ya yayıldığı bilinmektedir.

                     BAROK

   Barok stili Fransız menşeli olup, buradan dünyaya yayılmıştır. Barok Mimarisi, Barok Müziği ve hatta Baroklar Kabinesi olarak hemen her dalda varlığını kabul ettirmiş olan, Barok stili el oyma sanatı, karışık motiflerden oluşan ağır bir oyma sanatı türüdür.

                  SELÇUKLU-OSMANLI
Türk ahşap el oyma sanatı olan bu stil geometrik şekillerden oluşan bir oyma sanatı türüdür. Basit görünmekle birlikte, özellikleri itibarıyla dünyanın en ağır oyma sanatı stilidir. Çünkü geometrik şekillerdeki en ufak bir hata sanatla ilgisi olsun olmasın herkesçe kolayca fark edilebilmektedir.

Ayrıca Batıda 12. yüzyıldan itibaren özellikle taş oymacılığında GOTİK üslup stili de daha çok kilise süslemelerinde ve heykel yapımında kullanılmıştır